Türkiye’De Doğal Gaz Piyasası'nın Tarihçesi

BOTAŞ’ın 1986 yılında Soyuzgazexport (SSCB) şirketi ile 25 yıl süreli yapmış olduğu gaz alım anlaşması ile ülkemizde doğal gaz taşımacılığı ve ticaretinin ilk adımı atılmış, 1987 yılında ise fiili olarak ilk doğal gaz ithalatı gerçekleşmiştir.

Kaynak çeşitliliğini artırmak ve arz güvenliğini sağlamak amacıyla 1988 yılında Cezayir ile LNG alım anlaşması imzalanmış, 1994 yılında ise Marmara Ereğlisi LNG Terminali devreye alınmıştır. 1995 yılında Nijerya ile 22 yıllık LNG alım anlaşması imzalanmıştır.

Yeni bir arz kaynağı olarak İran ile 1996 yılında doğalgaz alım anlaşması imzalanmış, 2001 yılında ilave bir kaynak olarak devreye girmiştir. 1997 yılında Rusya ile Karadeniz üzerinden gelen boru hattından (Mavi Akım)tedarik edilmek üzere 25 yıl süreli gaz alım anlaşması imzalanmıştır, 2003 yılında ise fiili olarak devreye girmiştir. Bu anlaşma ile birlikte ülkemiz 4 farklı arz kaynağına kavuşmuştur. 1998 yılında Türkiye ilk doğal gaz ithalatı yapmış olduğu Batı Hattı'ndan Rusya Federasyonu ile 25 yıl süreli doğal gaz alım anlaşması imzalamıştır.

2001 yılında Azerbaycan ile 15 yıllık gaz alım anlaşması imzalanmış, ülkeye yeni bir arz kaynağı kazandırılmıştır. Aynı yılda doğal gaz piyasası kanunu resmi gazetede yayınlanarak Türkiye Doğalgaz Piyasası’nın liberalleşmesi adına önemli bir adım atılmıştır.

Kanunun yayınlanması ve EPDK’nın katkılarıyla şehir içi doğal gaz dağıtım ihale süreçleri hızlanmış, 2004 yılında ise BOTAŞ iletim şebekesi üçüncü taraf erişimine açılmıştır.

2005 yılında ilk kontrat devri ihalesi yapılmış, 2007 yılında ise ilk kontrat devri anlaşması yapılmıştır. 2007 yılında İletim şebekesinde 3. Taraf erişimi fiili olarak olarak başlamış, 2007-2009 yılları arasında 4 bcm’lik kontrat devri gerçekleşmiştir.

2007 yılında BOTAŞ tarafından Yunanistan’a ilk doğal gaz ihracatı başlamıştır.

İlave bir arz kaynağı olarak Egegaz Aliağa LNG terminali 2009 yılı itibariyle ithalata başlamıştır. Yine aynı yılda LNG terminallerine 3. Tarafların erişimine ilişkin yönetmelik EPDK tarafından yayınlanmış, 2010 yılında ise kurum tarafından onaylanıp yürürlüğe girmiştir.

BOTAŞ’ın 2011 yılında Batı Hattı’nda Gazprom Export’la yapılmış yıllık 6 milyar metreküp kapasiteli gaz alım kontratını uzatmaması Doğalgaz piyasasında özel sektörün payını önemli ölçüde artıracak bir gelişme olmuştur. 2013 yılında fiili olarak bu kapasite özel sektöre devredilmiş ve Kibar Enerji ve Dağıtım San. A.Ş. yıllık 1 bcm kapasiteli doğal gaz alım anlaşması ile liberalleşen doğal gaz piyasasında yerini almıştır.