Türkiye’de Doğal Gaz Piyasası'nın Tarihçesi

BOTAŞ’ın 1986 yılında Soyuzgazexport (SSCB) şirketi ile 25 yıl süreli yapmış olduğu doğal gaz alım anlaşması ile ülkemizde doğal gaz taşımacılığı ve ticaretinin ilk adımı atılmış, 1987 yılında ise fiili olarak ilk doğal gaz ithalatı gerçekleşmiştir.

Kaynak çeşitliliğini artırmak ve arz güvenliğini sağlamak amacıyla 1988 yılında Cezayir ile LNG (sıvılaştırılmış doğal gaz) alım anlaşması imzalanmış, 1994 yılında ise Marmara Ereğlisi LNG Terminali devreye alınmıştır. 1995 yılında Nijerya ile LNG alım anlaşması imzalanmıştır.

Yeni bir arz kaynağı olarak İran ile 1996 yılında doğalgaz alım anlaşması imzalanmış, 2001 yılında ilave bir kaynak olarak devreye girmiştir. 1997 yılında Rusya ile Karadeniz üzerinden gelen boru hattından (Mavi Akım) tedarik edilmek üzere doğal gaz alım anlaşması imzalanmış, 2003 yılında ise anlaşma fiili olarak devreye girmiştir. Bu anlaşma ile birlikte ülkemiz 4 farklı arz kaynağına kavuşmuştur. 1998 yılında Türkiye ilk doğal gaz ithalatı yapmış olduğu Batı Hattı'ndan Rusya Federasyonu ile 25 yıl süreli doğal gaz alım anlaşması imzalamıştır.

2001 yılında Azerbaycan ile doğal gaz alım anlaşması imzalanmış, ülkeye yeni bir arz kaynağı kazandırılmıştır. Aynı yılda doğal gaz piyasası kanunu resmî gazetede yayınlanarak Türkiye Doğal Gaz Piyasası’nın liberalleşmesi adına önemli bir adım atılmıştır.

Kanunun yayınlanması ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) katkılarıyla şehir içi doğal gaz dağıtım ihale süreçleri hızlanmış, 2004 yılında ise BOTAŞ iletim şebekesi üçüncü taraf erişimine açılmıştır.

2005 yılında ilk kontrat devri ihalesi yapılmış, 2007 yılında ise ilk kontrat devri anlaşması yapılmıştır. 2007 yılında iletim şebekesinde üçüncü taraf erişimi fiili olarak olarak başlamış, 2007-2009 yılları arasında 4 milyar metreküplük kontrat devri gerçekleşmiştir.

2007 yılında BOTAŞ tarafından Yunanistan’a doğal gaz ihracatı başlamıştır.

İlave bir doğal gaz giriş noktası olarak Egegaz Aliağa LNG terminali 2009 yılı itibariyle faaliyete başlamıştır. Yine aynı yılda LNG terminallerine üçüncü tarafların erişimine ilişkin yönetmelik EPDK tarafından yayınlanmış, 2010 yılında ise kurum tarafından onaylanıp yürürlüğe girmiştir.

BOTAŞ’ın 2011 yılında Batı Hattı’nda yapılmış yıllık 6 milyar metreküp kapasiteli doğal gaz alım kontratını uzatmaması doğal gaz piyasasında özel sektörün payını önemli ölçüde artıracak bir gelişme olmuş ve 2013 yılında fiili olarak bu kapasite özel sektöre devredilmiştir.

2012 yılında Yeraltı Depolama Tesisleri Kullanım Usul ve Esasları (KUE) yürürlüğe girmiş ve Silivri Yeraltı Depolama Tesisi üçüncü tarafların kullanımına açılmıştır. 2016 yılında özel sektör tarafından ilk FSRU Projesi (Etki Liman) devreye alınmış ve Tuz Gölü Yer Altı Doğal Gaz Depolama tesisine gaz dolumu başlatılmıştır.

2018 yılında Türkiye’de doğal gazın serbest ticaretine imkân sağlayan Organize Doğal Gaz Toptan Satış Piyasası EPİAŞ altında devreye alınmış ve Türkiye’nin enerji arz güvenliği açısından önemli bir yere sahip olan ve Türkiye’nin enerji ticaret merkezi olmasına da katkı sağlayacak olan TANAP boru hattı faaliyete başlamıştır.

Kaynak çeşitliliği ve arz güvenliği açısından önemli bir proje olarak Rus doğal gazını Türkiye'ye ve Türkiye üzerinden Avrupa'ya nakledecek Türk Akım Doğal Gaz Boru Hattı 2020 yılında hizmete açılmıştır.

Sakarya Gaz Sahası Geliştirme Projesi çerçevesinde 2020-2022 yılları arasında Karadeniz’de 700 milyar metreküplük doğal gaz rezervi bulunmuş ve 2023 yılı itibariyle bu sahadan doğal gaz üretimine başlanmıştır.

Dünya genelinde doğal gaz ticaretinde LNG’nin öneminin artmasının bir sonucu olarak Türkiye’de de yeni giriş noktaları oluşturmak adına 2021 yılında Dörtyol FSRU, 2023 yılında ise Saros FSRU devreye alınmıştır.